Regels

Verkeersregels wijzigen niet door noodzaak, maar door willekeur. Het gegeven dát op lukraak gekozen momenten regeltjes naar lieve lust kunnen veranderen, geeft aan dat ons juridische systeem, ook in bredere zin, geen letter met wetenschap te maken heeft, en het verkeer is daar een buitengewoon tekenend voorbeeld van. Van mij hoeft u dat niet aan te nemen, maar van de geniale wiskundige John Nash misschien wel. Een waardevolle verdienste van hem in de speltheorie is de introductie van het Nash-evenwicht. Dat is de toestand waarin geen enkele speler er nog op vooruit gaat door van actie te veranderen, gegeven het optreden van medebetrokkenen.
Maar al te vaak als ik met mijn hondje, een driepotige Chesapeake Bay Retriever, aan het wandelen ben, moet ik ondervinden dat hoger geëvolueerde verkeersdeelnemers amper rekening houden met voetgangers. En ook op de fiets merk ik dat auto’s zich meer rechten toegeëigend hebben. Zet je nu strategisch gedrag van weggebruikers in een speltheoretische matrix dan heb je in het algemeen zowel horizontaal (voor speler 1) als verticaal (voor speler 2) feitelijk twee keuzes: stoppen voor de ander, of doorgaan (met de verwachting dat de ander stopt). Van de vier mogelijkheden die kunnen ontstaan is de optie dat beide partijen stug doorrijden/doorlopen de minst verkiesbare. Deze levert namelijk gedoe, en misschien zelfs schade en letsel op. Als iedereen stopt, is dat ook niet het meest wenselijke. Welbeschouwd blijven er twee evenwichten over, en dat zijn de situaties waarin een deelnemer stopt en de andere doorgaat (ongeacht wie wat van de twee doet).
Voorrang heb je alleen maar wat aan als die daadwerkelijk verleend wordt. Nu zijn er gevallen uit het verleden bekend dat er geen voorrang werd verleend of geen richting werd aangegeven (terwijl dat volgens de regels wel moest); men kan daarom nooit met zekerheid weten of de andere weggebruiker zich aan de verkeerswetten zal houden. Sterker nog: het is veiliger ervan uit te gaan dat de ander zich juist niet aan de regels houdt.
Voor de zwakkeren in het verkeer (fietsers, voetgangers) levert anderen voor laten gaan dan ook altijd het minste nadeel op, al maak je dat een jurist niet wijs.